زیارت امام رضا(علیه السلام) در 23 ذی العقده سند دارد؟

هر چند که در بعضی از کتب ادعیه این چنین نقل شده است که بعضی از ایام سال همچون 23 ذی القعده جایگاه خاصی داشته و روز خاص زیارتی امام هشتم به شمار می آید، ولی با رجوع به کتب روایی نمی توان سند و مدرک روشن و متقنی برای این مطلب پیدا کرد.

علی بیرانوند- بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

یکی از مهمترین و زیباترین باورهای اعتقادی مذهب شیعه، زیارت و توسل به خاندان عصمت و طهارت است. این باور اعتقادی و دینی ریشه در آموزه های قرآنی دارد. در واقع پیروان خاندان عصمت و طهارت با تکیه بر شاخص های قرآنی و روایی و با ابراز محبت و خاکساری به بارگاه آن خوبان خدا، به این سفارش الهی لبیک گفته و محبت و دوستی خود را در آستان آن اولیای الهی به منصه ظهور می رساند: «قُلْ لا أَسْئَلُكُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبى؛[شوری، آیه23] بگو: «من هیچ پاداشى از شما بر رسالتم درخواست نمى‏كنم جز دوست‏ داشتن نزدیكانم. [اهل بیتم‏]»

ارادت و عشق ایرانیان به امام رضا(علیه السلام)

شیوه و سبک زندگی امام رضا(علیه السلام) و جایگاه و منزلت ایشان در دین مبین اسلام و مذهب حقه ی شیعه موجب شده است، ایرانیان از دیر باز و از همان ابتدای حضور این امام همام در سرزمین ایران، عاشق و شیدای او باشند و در تمنای وصال او سر از پای نشناسند. در اهمیت و جایگاه این دوستی و عاشقی از پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) این چنین نقل شده است: «مَن أحَبَّ أن یَلقَى اللَّهَ ضاحِكاً مُستَبشِراً فَلیَتَوَلَّ عَلِیَّ ابنَ مُوسَى الرِّضا(ع)؛[1] كسى كه دوست دارد خندان و با روى گشاده خداوند را دیدار كند، باید از محبّت و ولایت على بن موسى الرضّا(علیه السلام) بهره‏ مند باشد.»، روزی که دل ها  همه در صحرای محشر ترسان و حراسانند، شیعیان و محبان راستین این امام همام خوشحال و شادمان در صحرای محشر حاضر می شوند، چرا که فردی را الگوی زندگی خود قرار داده اند که مورد سفارش خدای متعال و نبی گرامی بوده است.

جایگاه و اهمیت زیارت امام هشتم

منابع و متون روایی حاوی روایات فراوان است که گویای اهمیت زیارت خورشید هشتم، امام علی بن موسی الرضا(علیه السلام) است. برای نمونه جناب صدوق در کتاب امالی از پیامبر اکرم(صلی الله عیله و اله) این چنین نقل می کند: «قَال‏رَسُولُ اللَّهِ ص سَتُدْفَنُ بَضْعَةٌ مِنِّی بِخُرَاسَانَ مَا زَارَهَا مَكْرُوبٌ إِلَّا نَفَّسَ اللَّهُ كُرْبَتَهُ وَ لَا مُذْنِبٌ إِلَّا غَفَرَ اللَّهُ ذُنُوبَهُ؛ رسول خدا «صلی الله علیه و آله» فرمود محققا پاره‏اى از تن من در خراسان دفن مى ‏شود زیارتش نكند گرفتارى جز آنكه خدا گرفتاریش را برطرف كند و نه گنهكارى جز آنكه خدا گناهانش بیامرزد.»[3]

زیارت امام رضا(علیه السلام) در روزی خاص یا تمام سال

با توجه به جایگاه و اهمیت زیارت امام رضا(علیه السلام)، شیعیان و محبان خاندان عصمت و طهارت از هر موقعیت و فرصتی برای زیارت این امام همام استفاده می کنند و برای عرض ارادت و تجدید بیعت، به آستان ملکوتی ایشان مشرف می شوند. هر چند که در بعضی از کتب ادعیه این چنین نقل شده است که بعضی از ایام سال همچون 23 ذی القعده جایگاه خاصی داشته و روز خاص زیارتی امام هشتم به شمار می آید، ولی با رجوع به کتب روایی نمی توان سند و مدرک روشن و متقنی برای این مطلب پیدا کرد. در واقع شاید بتوان گفت که عمده سند و مدرک این سخن عبارتی است که در حاشیه و پاورقی کتاب اقبال اعمال سید بن ابن طاووس‏ نقل شده است. در پارقی اعمال روز 23 ذی القعده این چنین نقل شده است: «و رأیت فی بعض تصانیف أصحابنا العجم رضوان اللّه علیهم انه یستحبّ ان یزار مولانا الرضا علیه السلام یوم ثالث و عشرین من ذی القعدة من قرب أو بعد ببعض زیاراته المعروفة أو بما یكون كالزیارة؛ برخی از بزرگان عجم در خصوص 23 ماه ذیقعده آورده اند که مستحب است در این روز، مولای خود امام رضا را چه از دور و چه از نزدیک زیارت کنند چه با زیارت های معروفی که در روایات در این مورد وجود دارد یا سلامی که از دور و نزدیک برای ایشان فرستاده می شود.»

بیان نکته:

حاشیه و پاورقی کتاب اقبال الاعمال در حالی روز 23 ذی القعده را روز خاص زیارتی امام رضا(علیه السلام) معرفی می کند که برای آن هیچ سند و مدرکی ارائه نمی دهد، حتی روایت معتبری که مؤید این نقل باشد ارائه نمی شود و تنها به این مطلب بسنده می شود که در بعضی از کتب غیر عربی این استحباب بیان شده است.

علامه مجلسی نیز با توجه با اینکه منظومه و دایره المعارفی از روایات اسلامی را در بحارالانوار جمع آوری کرده ولی با این حال در این خصوص روایتی را نقل نمی کند و تنها به عبارت سید بن طاوس اشاره می کند: «وَ قَالَ السَّیِّدُ أَیْضاً فِی كِتَابِ الْإِقْبَالِ رَأَیْتُ فِی بَعْضِ تَصَانِیفِ أَصْحَابِنَا الْعَجَمِ رِضْوَانُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ أَنَّهُ یُسْتَحَبُّ أَنْ یُزَارَ مَوْلَانَا الرِّضَا ع یَوْمَ الثَّالِثِ وَ الْعِشْرِینَ مِنْ ذِی الْقَعْدَةِ مِنْ قُرْبٍ أَوْ بُعْدٍ بِبَعْضِ زِیَارَاتِهِ الْمَعْرُوفَةِ أَوْ بِمَا یَكُونُ‏ كَالزِّیَارَةِ مِنَ الرِّوَایَةِ بِذَلِكَ انْتَهَى‏.»[4]

سوء استفاده نابجا از عشق مردم

به هر حال بعضی از علما با توجه به جایگاه علمی سید ابن طاوس به سخن او اعتماد کرده و عبارت سید بن طاووس را در خصوص زیارت امام رضا(علیه السلام) در 23 ذی القعده تکرار کرده اند. البته مردم نیز با اعتماد و تکه بر این بیان در این روز به زیارت امام هشتم می شتابند.

نکته مهمی که در این خصوص حائز اهمیت می باشد این است که بعضی افراد سودجو از این عشق پاک، سوء استفاده کرده و از هجوم مردم به آستان مقدس رضوی به نفع خود استفاده می کنند، به طوری که بلیت های مسافربری در این ایام چند برابر می شود و همچنین قیمت تهیه هتل و مکان های اقامتی به واسطه سیل حضور مشتاقان رضوی غیر متعارف می شود. این مطلب به گونه ای است که در موارد بسیار ناخرسندی زوار حرم رضوی را به دنبال دارد. زائر بصیر و آگاه با توجه به اهمیت زیارت ثامن الحج در تمام ایام سال راه این منفعت طلبی های زیاده طلبانه را می بندد.

سخن آخر:

با توجه به فضیلت و ارزش فراوان زیارت امام هشتم زائر آگاه و هوشیار از هر فرصت و موقعیت برای عرض ارادت به ساحت این امام همام استفاده می کند.

پی نوشت:

[1]. بحارالأنوار، ج 36 ، ص 296.

[2]. كامل الزیارات، ص306، ح9.

[3]. الأمالی( للصدوق)، ص119،  ح2.

[4]. بحارالأنوار، ج‏99، ص43.